ترجمه و تلخیص: گلنوش شهباز

قبل از فروید واژه ی ناخودآگاه در فلسفه وجود داشته و توسط فلاسفه ای همچون شوپنهاور و نیچه به کار گرفته می شده ؛ به عبارتی دیگر فروید معرفی کنندۀ واژۀ ناخودآگاه نبوده بلکه او تنها تعریف جدیدی از آن داده است؛تعریفی که بر خلاف ناخودآگاه ساکنِ (1) فلاسفه، پویا بوده و از قوانین زیر تبعیت می کند:
الف)بی زمانی (2) ب)مبتنی بودن بر فرآیند اولیه تفکر (3) پیروی از اصل لذت.
ج) «نقض»در آن وجود ندارد به عبارتی دیگر مثبت یا منفی ، خوب یا بد در آن معنی نمی دهد.

در طول فرآیند رشدِ کودک ، شکل گیری فرهنگ و تمدن مستلزم ِدرونی سازی بازداری هایی (4) ست که توسط والدین کودک اعمال می شوند. اولین ممنوعیت هایی که از نظر فرهنگ و تمدن تابو بوده، توسط ایگوی فرد از خودآگاه به مکانی فرستاده می شود که در دسترس آگاهی نیست؛ بنابراین اینجاست که سرکوبی اولیه (5) اتفاق می افتد و ناخودآگاهِ سرکوب شده شکل می گیرد. به این ترتیب ناخودآگاهِ هر فرد در خلاء ساخته نمی شود بلکه در بسترِ فرهنگ و تمدن و در دل رابطه شکل می گیرد؛ به عبارتی می بایستی دیگری ای (6) حضور داشته باشد تا سرکوبی اولیه رخ دهد و ناخودآگاهی ساخته شود.

نکته اینجاست که آنچه در سرکوبی اولیه به ناخودآگاه عقب رانده می شود فقط ایده ها (7)، دال ها (8) یا مفاهیم هستند و نه عواطف. در ناخودآگاه فرویدی هیچ عاطفه ای وجود ندارد ؛ عاطفه در سطح باقی می ماند و یکی از مهم ترین ابزارهای ما برای خوب گوش کردن به بیمار و رسیدن به آن ایده های سرکوب شده ، دنبال کردن ردِ همین عاطفۀ باقی مانده و پیگیری آن در کل موقعیت (9) جلسه درمان می باشد.

یکی از عوامل اصلی شکل گیری نوروز این است که هیچ گاه سرکوبی اولیه به شکل کامل اتفاق نمی افتد، و مکرراً بخشهایی از مطالب سرکوب شده از فیلتر سانسور گذشته و به اشکال مختلف از جمله انواع بیماری ها، رویا، جوک و لغزش های کلامی به خودآگاه باز می گردند. به این فرآیند بازگشت سرکوبی (10) گفته می شود. مطالبی که ابتدا به ناخودآگاه رانده شده اند در جنب و جوش و حرکت هستند. انرژی قابل توجهی توسط ایگوی فرد صرف می شود تا آنها را در ناخودآگاه خود نگه دارد. این دقیقاً نکتۀ اساسی ناخودآگاه فرویدی است و متمایز کننده ی آن از ناخودآگاه ساکن فلاسفه می باشد.

امروزه در روانکاوی معاصر و در دیدگاه های بین ذهنیتی (11) که اصالت بر تجربه است و همه چیز حتی علائم بیمار در فضای بین ذهنیتی مابین بیمار و روانکاو به طور دوجانبه ای در حال خلق شدن است، مفهوم ناخودآگاه برخلاف ناخودآگاهِ باستان شناسانۀ فرویدی ، در بافت تجربه های جهان هر فرد فرمول بندی می شود. به عبارتی آنچه در لحظه، در بافت جلسه درمان گفته نمی شود ناخودآگاه است و از یک زاویه ای بسیار دردسترس تر از ناخودآگاه فرویدی با مطالب مدفون شده است.
در راستای این دیدگاه، هر شخص در بافت روابط بین فردی اولیه اش در دوران کودکی، تجربیاتِ هیجانی داشته است. هرجا مراقب اولیه هماهنگ (12) با این تجربه ها به کودک پاسخ نداده و او را به رسمیت نشناخته باشد، الگوهایی(13) شکل می گیرد که ناخودآگاه می مانند اما نه از آن جهت که سرکوب شده اند بلکه از این نظر که در سطح پیش تفکر (14) هستند و به حوزۀ خودآگاهی شخص ورود پیدا نکرده اند در حالی که آجرهای شخصیت فرد را شکل داده اند.

Reference: Stolorow. Robert D. (2011). From mind to world, from Drive to affectivity: A phenomenological-Contextualist Psychoanalytic Perspective

Freud. S (1915). The Unconscious. The Standard Edition of the Complete Works of Sigmund Freud

▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️

 (1). static
(2). timeless
(3). primary process thinking
(4). inhibition
(5). primary repression
(6). object
(7). ideas
(8). signifiers
(9). total situation
(10). return of repress
(11). intersubjective
(12). attune
(13). patterns
(14). prereflective